شاتون چیست؟
خرابی شاتون خودرو یکی از عواملی است که می تواند موجب بروز خسارات جبران ناپذیری برای صاحب یک وسیله نقلیه شود.
همه کسانی که کم و بیش با خودرو سروکار داشته اند، با انواع لوازم یدکی خودرو آشنا هستند.
برخی از این قطعات بسیار نام آشنا بوده و برخی نیز کمتر به گوشمان خورده اند.
به عنوان مثال، اگر کمی با ساز و کار خودروی خودتان آشنا باشید، حتما می دانید که وظیفه شمع خودرو جرقه زنی و شروع احتراق، وظیفه وایر شمع انتقال جریان برق به سرشمع ها، وظیفه باتری تامین انرژی اولیه می باشد.
تمامی قطعات خودرو دست به دست یکدیگر می دهند و عملکرد مطلوبی را برای راننده به ارمغان می رسانند.
موتور خودرو نیز قلب یک خودرو به شمار می آید. نام دیگر آن “پیشرانه” بوده و یکی از پیچیده ترین اجزای خودرو بوده که خود از قطعات متعددی تشکیل شده است.
یکی از اجزای داخلی موتور خودرو، شاتون (connecting rod) نام دارد. این قطعه نقش بسزایی در تولید حرکت دورانی ایفا می کند. بدون این قطعه، حرکت خودرو غیر ممکن می شود و همین امر اهمیت این قطعه را دوچندان می کند.
وظیفه ای که شاتون بر عهده دارد این است که ارتباط میان میل لنگ و پیستون را برقرار کند. در واقع این قطعه اهرمی است که در موتور های پیستونی، حرکت خطی پیستون را به حرکت چرخشی میل لنگ تبدیل می کند.
ساختمان داخلی شاتون دارای یک سر بزرگ و یک سر کوچک بوده که سر کوچک آن به پیستون و سر بزرگتر آن هم به میل لنگ وصل می شود. چرخش شاتون باعث می شود یک گشتاور چرخشی در موتور ایجاد شده و پیستون به سمت بالا و پایین حرکت کند.
در صورتی که این قطعه از استحکام کافی برخوردار نباشد، در اثر فشاری که از سوی موتور به آن وارد می شود، فرسوده شده و پس از مدتی خم می شود. این امر باعث خرابی شاتون خودرو شده و در نتیجه، آسیب های زیادی به موتور وارد می کند.
حال که با قطعه ای به نام شاتون آشنا شدید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید. ما قصد داریم در ادامه، به توصیف ساختمان شاتون، علائم خرابی شاتون و دلایل آن بپردازیم.
شاتون و اجزای داخلی آن
همان طور که در بخش قبلی گفته شد، این قطعه از دو سر کوچک و بزرگ تشکیل شده که سر کوچک آن به پیستون و سر بزرگتر آن به میل لنگ متصل است.
به طور کلی شاتون از 3 قسمت تشکیل شده است:
- سر (یاتاقان) کوچک
- سر (یاتاقان) بزرگ
- بدنه
بنابراین خرابی هر کدام از این 3 بخش، می تواند موجب خرابی شاتون خودرو شود. در ادامه به طور کاملتر به معرفی این سه بخش و تعامل و عملکرد آنها خواهیم پرداخت.
شاتون از دو سر و یک ساقه تشکیل شده است که مقطع عرضی ساقه مانند حرف انگلیسی “l” می باشد. این ساقه در میانه فرورفته و در کناره ها برجسته می باشد.
سر های شاتون با یکدیگر اختلاف اندازه دارند، به گونه ای که این قطعه دارای یک سر کوچک در بالا و یک سر بزرگ در پایین می باشد.
معمولا در کوچک به صورت یکپارچه و سر بزرگ آن به صورت دو تکه می باشد. (البته در برخی از موتور ها، هر دو سر ها به صورت یکپارچه بوده که در آنها میل لنگ به شکل مجزا طراحی می شود، که نصب و جداسازی شاتون امکان پذیر باشد.)
سر کوچک شاتون در حقیقت تشکیل یک یاتاقان می دهد و انگشتی پیستون از داخل آن می گذرد.
در داخل این یاتاقان، قطعه ای به نام بوش قرار می گیرد. این قطعه از جنس مس یا برنج بوده و همواره در تماس با پیچ پیستون است.
خرابی سر بزرگ، یکی دیگر از دلایل خرابی شاتون خودرو بود. این قطعه مانند یک یاتاقان دو تکه بوده و متحرک می باشد. تحرک این قطعه به این دلیل است که لنگ میل لنگ در داخل این یاتاقان در حال چرخش است.
در داخل سر بزرگ شاتون، قطعه ای به نام “بوش” قرار داده می شود. قرار دادن این قطعه ضروری است، زیرا یاتاقان شاتون دو تکه می باشد. قطعه بوش نیز به صورت یک نیم بوش در داخل نیمه بالای و یک نیم بوش دیگر در داخل نیمه پایینی است.
هدف استفاده از قطعه بوش در سر بزرگ شاتون کاهش ساییدگی و فرسایش بر اثر اصطکاک می باشد.
علائم خرابی شاتون خودرو
همان طور که در ابتدای این مقاله گفته شد، شاتون یکی از اجزای مهم موتور به شمار می رود. در صورت بروز خرابی شاتون خودرو، خیلی از قطعات دیگر نیز ممکن است درگیر شده و عملکرد خودرو را مختل کنند.
البته این از قطعات کم استهلاک خودرو به شمار می رود و به ندرت شاهد خرابی شاتون خودرو می شویم، ولی در زیر به چند علامت مهمی که می توانند مربوط به خرابی شاتون خودرو باشند اشاره می کنیم:
- صدا های غیر معمول موتور
- صدای تق تق از قطعات زیر کاپوت
- پرت شدن قطعات به بیرون
- روغن ریزی
به ادامه هر کدام از موارد فوق را جداگانه توضیح خواهیم داد.
صدا های غیر معمول موتور:
در حین حرکت، به خصوص در دورهای بالای موتور، صدا های غیر عادی از موتور شنیده می شود. البته این صدا ممکن است به دلایل دیگری هم باشد، ولی در صورتی که به دلیل خرابی شاتون خودرو باشند، با کم شدن سرعت خودرو کاهش نمی یابند.
صدای تق تق از قطعات زیر کاپوت:
این صدا ممکن است در اثر خرابی شاتون خودرو و خشک کار کردن آن و یا به دلیل گیر کردن آن به انگشتی پیستون به گوش برسد. صدای تق تق ناشی از اصطکاک بوده و از صدای مورد قبلی ضعیف تر است.
پرت شدن قطعات به بیرون:
اگر حین تصادف یا برخورد خودرو به جایی به شتاب یالا، قطعه ای از زیر کاپوت به بیرون پرت شود، قطعا ناشی از خرابی شاتون خودرو می باشد.
روغن ریزی:
بیرون ریختن روغن موتور می تواند به دلیل خرابی شاتون خودرو باشد.
دلایل خرابی شاتون خودرو
حال که با علائم خرابی شاتون خودرو آشنا شدید، وقت آن رسیده که دلایل این خرابی ها را نیز بدانید.
عوامل مختلفی می توانند موجب شکستن و یا خمیدگی شاتون شوند. از جمله این عوامل، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنظیم نادرست شاتون
- احتراق نامناسب
- کیفیت پایین شاتون
- روغن کاری نامناسب
- استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب
- نقص عملکرد پیستون
- فرسودگی یاتاقان متحرک
- تصادفات شدید
خرابی شاتون خودرو در بسیاری ز خودرو های کمپانی های خارجی نیز اتفاق می افتد. اصولا زمانی که برخی از خودروهای کمپانی هیوندا مانند سانتافه یاتاقان می زنند، در عمل به دلیل صدای سیستم صوتی و عدم تسلط فنی راننده به مسائل فنی، ممکن است یاتاقان به حدی لق شود که شاتون بشکند و از سیلندر بیرون بزند.
علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو